Wat een prachtige kraakheldere dag hadden we om De Ontaarde Boom een plekje te geven in de aarde. Wel een ijskoude dag. De wortelkluit veranderd in een ijspegellandschap en de installatie met alles eromheen vastgevroren. Het was flink losbikken en met kokend water dingen losmaken.

Eind van de ochtend ging de boom als in een carnavalsoptocht richting de nieuwe plek bij de basisschool Mikado. Daar staat hij nu te pronken, zijn volle omvang komt volledig tot zijn recht zonder andere grote bomen eromheen. Hopelijk zullen de kinderen goed voor hem zorgen en zal de boom de kinderen een mooi plekje geven op het plein!

Het had wat voeten in de aarde, maar sinds twee weken staat De Ontaarde Boom nu in Blerick (gemeente Venlo) , ontvangen met vriendschapsbandjes van de leerlingen van basisschool de Mikado. Het komende jaar zullen we het thema van worteling en ontworteling in deze wijk inbrengen. Best een uitdaging met alle beperkingen, maar er ontstaan ook allerlei interessante samenwerkingen. De website voor dit project heet ww.w.worteleninjewijk.nl. We gaan op zoek naar levensverhalen om uit te wisselen en naar rituelen van herkenning en verbinding. Er is ook een facebook worteleninjewijk en een instagram…

Naast beeldend werk houd ik me ook bezig met veel andere zaken, zoals ecologische restauratie. Dat houdt in dat je kijkt naar land dat geërodeerd is – woestijnen, savannes, maar ook bijvoorbeeld de zandgronden in Nederland – en dat je kijkt hoe je natuur en vruchtbaarheid weer kunt laten terugkomen. De meest terugkomende uitdaging ligt in die van het herstel van de grond. Sterker nog, het herstel van de grond, ís eigenlijk het herstel van de natuur. De wortels van planten spelen een doorslaggevende rol in het vasthouden van vocht in de grond en voorkomen het wegspoelen van vruchtbare aarde. Ontworteling leidt dus direct tot erosie. Ik zie parallelen met de cultuur. Het proces van globalisering ontwortelt de mensen en culturen immer meer. Maar ook de trek naar de stad vervreemt de mens steeds verder van het land. Een dergelijk kijk zal door de moderne stadsmens zelf als bevreemdend ouderwets worden gezien, omdat de meesten van ons helemaal niet zien wat wij überhaupt met het land te maken hebben. Wij zien onszelf als ‘zelfgemaakt’, met hoogstens een sociaal-familiaire en culturele geschiedenis. Het idee dat we net als andere dieren onderdeel zijn van een ecologische omgeving, daar kunnen we ons niks bij voorstellen. Toch is het onszelf losmaken van het land eigenlijk experimenteel. En historisch gezien is een sterke identificering met het land waarop we leven veel eerder de ‘normaal’.

In de mythologie ziet men vaak een sterke relatie tussen de toestand van het land in ecologische zin en de welvaart in een rijk. Wanneer de slechte koning aan de macht komt worden de mensen ongelukkig en verdort het land. Lange tijd is de mythologie als bron van kennis verworpen, omdat men deze vereenzelvigde met religieuze beknelling. Nu deze beknelling minder wordt zien we dat de interesse terugkeert. Wat mij betreft zeer begrijpelijk want de mythologie biedt perspectieven die uitstijgen boven het dagelijkse, het verbindt gevoel en intuïtief weten met een overstijgend verhaal. Mythologie is als de kunst, een spiegel waarin iedere kijker een voor hem relevant beeld te zien krijgt. Er zit veel wijsheid verborgen in de mythologie, meer dan ik tien jaar geleden ooit had kunnen bevroeden, ik vond het maar saai. Misschien als we meer leren begrijpen van de mythologie dat we ook meer leren over wie we zijn en wat wijsheid is als het gaat over de omgang met land en cultuur.

Zoals sommigen wellicht gezien hebben is er een pop-up park geland in het Coehoornpark. Er is veel te doen de komende 6 weken. Daarom heb ik voor het park een verhalenwortel gemaakt. De verhalen die zijn gemaakt vorig jaar voor De Ontaarde Boom – monument voor de ontwortelde mens – zijn vanuit de wortel af te luisteren. Dus, als je tijd hebt, kom even luisteren. Er komen de komende tijd nog een aantal verhalen bij.

Voor de verbeelding geen plek
Voor de mens geen reden

Voor de verbeelding geen reden
Voor de mens geen plek

Vrijdag was het zover, de ontaarde boom ging nu echt de grond in na driekwart jaar in de lucht te hangen. Het ging allemaal voorspoedig en we zijn zeer benieuwd wat de boom gaat doen, zo vlak voor het seizoen geplant. Hij had veel wortels viel me op, veel meer dan bij aanvang. Hopelijk een goed teken. De boom aan een hijskraan is ook heerlijk absurd. Ik zie al helemaal voor me dat er een optocht van mensen achter die kraan loopt en de boom als een soort absurde aanvoerder.

Wethouder Roeland van der Zee heeft de boom de laatste schepjes aarde ‘toegediend’ en hij hield een mooie toespraak waarin hij vertelde dat burgemeester Marcouch (die de boom opende) nog wekenlang heeft gesproken en dat het hem zeer nauw aan het hart lag. Dat hebben we in zijn toespraak destijds ook gemerkt.

Ik vind het laatste plaatje net uit de jaren vijftig op een of andere manier. Heel mooi, heel rustig.

Het is zover, de boom gaat weer de grond in. Een klein ritueel waarbij ook de wethouder aanwezig zal zijn. Het aarden is een gecombineerd evenement met de opening van de herstelde glas-in-lood ramen van de voormalige kerk die op de plek stond van het Coehoornpark.

Het aarden van de vorige boom vond plaats in alle stilte, maar het was een moment dat me altijd zal bijblijven, omdat het ook echt een gevoel van aarding en verstilling gaf.

Wees welkom om samen de boom weer te planten! Omstreeks 18:30 begint het evenement. In het aangelegen restaurant-café Stella kun je daarna prima iets eten.

We richten ons met de programmering rondom De Ontaarde Boom veelal op het verbinden middels verhalen. Je herkennen in andermans verhaal, begrepen worden door je eigen verhaal te (leren) vertellen, de ander begrijpen door diens verhaal te horen. Het gaat dan vooral om sociale worteling, maar je kunt nog vanuit een ander perspectief verhalen laten helpen bij het aarden of wortelen op een plek.

Wanneer wij nieuw op een plek komen wonen, heeft deze plek nog geen herkenningspunten. We verhouden ons als het ware anoniem tot de plek of wijk. We zien het zelfde als iemand die er al lang woont, maar we ervaren het anders. Voor de mensen die er al lang wonen is dezelfde plek er een vol verhalen en herinneringen. Als zo iemand er loopt denkt zij aan de braderie van vorig jaar, aan de plek waar hij een lekke band had gehad enzovoort. Tegelijk zijn er de meer publieke verhalen van de slagerij die gesloten is omdat de slager met pensioen ging, de slijter die failliet ging of de net nieuwe kledingwinkel. De bewoner verhoudt zich ook tot deze ‘verhalen’, wanneer hij deze winkels ziet. Dan zijn er nog de meer historische verhalen over hoe de wijk veranderd is, waar vroeger een kerk stond en hoe besloten is een bepaald kunstwerk neer te zetten.

Al met al beweegt iemand door een levende geschiedenis van persoonlijke en publieke verhalen heen. Dat is een heel andere beleving dan die van de nieuwkomer. Het zijn de objecten, de herkenningspunten en de bijbehorende gedachten of verhalen die ons thuis doen voelen. Sommige bewoners zijn levende verhalenvertellers van de wijk, vaak mensen die er al lang wonen en zich sterk verbonden voelen met de wijk.

Kinderen hebben altijd heel duidelijke plekken waar hun leven om draait. Zo had je bij mij ‘het kleine plein’, ‘het grote plein’ (beide pleinen met garageboksen), ‘het gangetje’ en ‘het slootje’. Ook volwassenen denken vanuit eikpunten in het stedelijke landschap om zich te oriënteren. Wanneer dergelijk eikpunten met de jaren tot leven komen met verhalen geeft dit bedding, betekenis aan iemand zijn mentale kaart. De kaart wordt eigen. In plaats van een objectieve anonieme landkaart ontstaat er een levendige persoonlijke kaart. Tijdens de evenementen bij de boom zou het mooi zijn als we nieuwe bewoners deelgenoot kunnen maken van de verhalen van de wijk, waardoor ook zij herkenningspunten krijgen en er zich wortelen. Zodat de plek eigen wordt en ook zij kunnen wonen in de verhalen van de wijk.

Sommigen hebben geluk
Zij ontdekken het pas
Als zij over de vijftig zijn

Sommigen hebben besloten
Het nooit te willen weten
Zij wanen zich progressief

Sommigen hebben het gezien
Maar leerden nooit aanvaarden
Zij noemen zich conservatief

Dat veel moois verloren gaat
Ook al was het ons lief

De vorst komt er weer aan en de boom kan hier nog wel tegen, maar de bewateringsinstallatie niet, dus we hebben deze afgekoppeld en de boom in een winterjasje gestopt. Niet zozeer tegen de kou, maar vooral tegen verdroging. De slang die je ziet lopen komt uit in een druppelbuis die om de wortels heen zit gewikkeld. Drie keer per dag gaat de kraan automatisch open en zorgt dat de wortels vochtig blijven.
De boom zag er goed uit, gek genoeg weinig tekenen van herfst, enorme lange rode wortels. Daar zet ik nog wel foto’s van op het blog vanaf een andere camera.