Verhaal 1: Oud en Nieuw zonder vlees

Oud en Nieuw is in Rusland de grootste feestdag van het jaar. Families zijn dan allemaal samen, ze koken, eten zware salades en veel vlees, drinken champagne en geven elkaar cadeautjes. In mijn kindertijd, in de jaren ’90 ten tijde van perestrojka, was deze dag helemaal bijzonder. Het leven in Moskou was toen niet gemakkelijk. Alles was schaars, maar ik herinner me vooral het samenzijn. Met de hond wandelen, grapjes maken, alles delen.

Ik was 22 toen ik naar Nederland kwam om bij mijn Nederlandse vriend te zijn. Als kind wilde ik al verhuizen, ik had veel last van de druk van de Russische maatschappij. Al vanaf de crèche moet je in alles de beste zijn. Als ik een slecht cijfer haalde op school voelde ik me direct minder waard. Mij leraren peperden mij keer op keer in: jij hebt geen toekomst. Ik kroop in mijn schulp, durfde niets nieuws aan te gaan en was altijd bang om fouten te maken. Eenmaal in Nederland durfde ik de eerste zes jaar dan ook geen Nederlands te spreken. Ik wilde eerst de taal perfect beheersen.

Hier besefte ik pas hoe diep de Russische cultuur in mijn systeem zit. Ik groeide bijvoorbeeld op met hele traditionele rolpatronen, dus moest ik in Nederland erg zoeken naar mijn rol als vrouw. Hoewel ik helemaal niet van koken houd, wilde ik bijvoorbeeld mijn vriend bewijzen dat ik een ‘goede vrouw’ ben, dus stond ik de hele dag in de keuken om een taart te bakken. Maar hij was niet zo onder de indruk als ik hoopte, omdat hij zelf ook goed kan koken. Aan de andere kant verwachtte ik dingen van hem die hij juist helemaal niet deed. Hij moest voor mij betalen, mij spontaan cadeautjes geven en met bloemen thuiskomen. Ook nam ik aan dat ik onderdeel zou worden van zijn familie, dat ik de warmte van mijn eigen familie zou terugkrijgen. Dat was niet zo. Ik dacht dat mijn schoonmoeder mij niet leuk vond, dat ik niet goed genoeg was. Maar ze hebben gewoon een andere manier van met elkaar omgaan.

Door ervaringen als deze ging ik over alles twijfelen. Ik wist niet meer wie ik was en wie niet. Toen pas ben ik naar mezelf gaan kijken en gaan nadenken over mijn eigen grenzen en waarden. Maar voor datgene wat je van je afschudt komt niet direct iets nieuws in de plaats. Dat is nog steeds een zoektocht. Door mijn vriend voel ik me nu wel weer veilig, hij is mijn familie geworden. Door hem durf ik nu in een andere taal te spreken. Ik voel me thuis als ik mezelf kan zijn, geen masker op hoef te hebben, mijn emoties de vrije loop kan laten. Wanneer het niet uitmaakt hoe ik er uitzie en me gedraag. Wij vieren hier nog steeds hier Oud en Nieuw op de Russische manier. Mijn moeder komt dan op bezoek en ik verheug me er echt op. Omdat wij nu vegetarisch zijn, moeten we alleen wel driekwart van de gerechten vervangen.

Familiebezoek leidt ook tot confrontaties. Mijn broer vindt mij maar bazig en direct. Als hij de gelijkwaardigheid ziet tussen mij en mijn vriend, schokt dat hem. Ik laat in zijn ogen geen respect zien zoals je dat in Rusland zou doen. En hij vindt het maar niks dat ik geen vlees in huis wil halen. Volgens hem geniet ik niet genoeg van het leven. Mijn broer en ik waren vroeger echt met elkaar vergroeid. Vanwege onze verschillende levenssituaties zijn we elkaar ‘verloren’. Ik heb heimwee naar mijn kinderjaren, naar dat hechte familiegevoel.

Mijn moeder is de enige die mij nog verbindt met Rusland. Ze is ook de enige met wie ik Russisch spreek. Ze wordt ouder. Voor haar is het niet gemakkelijk dat ik hier woon. Ik bel vaak met haar, help haar met afspraken en sta altijd klaar om het vliegtuig naar Moskou te nemen als dat nodig is. Het kind-deel in mij, de dochter, is als het ware nog in Rusland. Daarom ook heb ik lang getwijfeld voordat ik hier een winkel durfde te openen. Vaak voel ik me tussen twee vuren in staan, want tegelijkertijd heb ik mijn leven hier met mijn vriend voor wie ik me ook verantwoordelijk voel. Ik wil hem niet ineens in de steek laten en naar Rusland vertrekken.

Wat als ik ooit voor langere tijd naar Rusland moet terugkeren om mijn moeder te verzorgen? Ik hoop dat mijn vriend dan meegaat, maar ik kan het niet van hem verwachten. Wat doen we dan? Die altijd maar onzekere toekomst maakt dat ik nooit echt helemaal kan aarden hier. Ik kan in deze situatie niet helemaal gelukkig zijn. Elk moment ben ik ermee bezig. En toch, het is uiteindelijk mijn eigen keuze, hier ben ik vrij.

M.

Verhalen over ontworteling

Vanaf vandaag zal ik iedere twee dagen een verhaal over ontworteling op dit blog zetten.

Het zijn bijna allen verhalen van inwoners uit de buurt van het Coehoornpark, opgetekend door Maartje Wegdam. Deze verhalen zijn op het festival als flessenpost op tafel gezet. Een van de deelnemers las een verhaal aan zijn disgenoten voor, waarna men eigen verhalen en ervaringen kon uitwisselen.

Foto: Zefanja Hoogers

Bespiegelingen bij de audio-verhalen.

Toen ik de audio verhalen uit de vorige blogs luisterde in de auto op de snelweg – inmiddels ver van de ontaarde boom verwijderd – kwam er vooral één woord in me op: gemeenschapszin. Of de teloorgang er van. Ik realiseer me dat dit voor mij zelf slechts een abstract begrip is, dat ik moet leren begrijpen uit de verhalen en woorden van anderen. Mijn vriendin, die uit een klein dorp komt in Drenthe kent het nog wel uit eerste hand.

Ik moet denken aan wat er gebeurd is, welke waarden en levensmotieven dominant zijn geworden in onze maatschappij? Welke veranderingen de gemeenschapszin zo hebben aangetast? Individualisering is daarbij een voor de hand liggende verandering die zich opdringt. Terwijl we steeds minder verbinden, minder wortelen, verwachten we steeds meer van het individu, van onszelf dus. Dat gaat al lang niet meer over zelfbevrijding uit beknellende systemen. Die systemen zien we niet eens meer, we achten onszelf al vrij. Vooral vanuit de Angelsaksische wereld waaien ideeën over die ons vertellen dat we alles uit onszelf moeten halen, dat alles kan als je het maar wil, enzovoort, enzovoort. Een deel van het ‘zelfhulp’ denken sluit hier bij aan, – jij – het individu hebt immers een probleem als het niet goed met je gaat. – jij – moet het ook oplossen. Je hebt legio middelen ter beschikking – boeken, cursussen, vlogs, enzovoort – die je kunnen helpen het ‘project zelf’ te vervolmaken. Niet alleen zul je helemaal in je flow zijn 24 uur per dag, maar je zult ook nog eens ‘impakt’ hebben en met kop en schouders boven het maaiveld uitsteken.

Stress, daar twijfelt niemand aan, is een individueel probleem, net als depressie, burn-out, enzovoort. Maar is dat wel zo? Of zijn dit problemen die vooral ontstaan wanneer we ons geen deel meer voelen van een groter geheel? Wanneer we ons niet gedragen, omringd, geworteld voelen? Wanneer we voelen dat we niet kunnen terugvallen op anderen?
Natuurlijk hebben we individueel invloed op onze verbondenheid met anderen. Maar schatten we deze verbondenheid op waarde en zien we een verband met de schijnbaar individuele problemen die we ervaren?
Als alle pijlen, alle ‘oplossingen’, alle zelfhulpboeken en tijdschriften wijzen naar individuele ontwikkeling. Als alle verwachting wordt gecreëerd rondom het ‘project zelf’; Als men daar de vindplaats van de heilige graal verwacht, zal men daar dan ook niet zoeken, bij de verbetering van het ‘zelf’?

Een mens is speelbal van zijn omgeving, we kunnen zelden loskomen van het heersende denken in onze maatschappij. Men gelooft dat geluk daarvandaan komt, waar de maatschappelijke pijlen naar wijzen. Die wijzen naar zelfmaximalisatie, naar ‘impakt’ – het verschil maken. Maar terwijl iedereen zichzelf opblaast en zo ontzettend het verschil loopt te maken in de wereld hebben we geen tijd meer of geestelijke ruimte voor onze buurman of neef, geen ruimte meer voor wie of wat zich spontaan aandient. We zijn namelijk veel te hard bezig onze ballen in de lucht te houden, onze mogelijkheden te ontplooien, onze doelen na te streven, gek genoeg: zekerheid na te streven. Een zekerheid die we pas voelen, juist als we ons verbonden voelen en onze risico’s delen.

Geweldige opening met Burgemeester Marcouch

“…bestudeer de natuur, kijk om je heen en dan zul je iets van jezelf en het leven snappen. En dat is natuurlijk ontzettend complex, filosofisch; daar moet je bij geholpen worden. En daar helpt deze boom, zoals hij hier staat, ook bij”. (Marcouch).
Een droom van een opening met een prachtige bijdrage van Burgemeester Marcouch.

De boom hangt!

De boom hangt! Om hem te zien zul je langs moeten komen…we gaan hem natuurlijk niet onthullen voor de opening! 
Ontaard zijn is misschien niet altijd leuk, maar ontaarden kan heel leuk zijn! Samen met vrijwilligers van het AZC lekker met de poten in de modder en dat in de zon. Morgen om 2 uur de onthulling met de burgemeester…

Burgemeester Marcouch opent Festival Ontaarde Boom

We zijn blij verrast met de aankondiging dat Burgemeester Marcouch van Arnhem het festival en kunstwerk komt openen en tegelijk onze stichting De Waterspiegel komt inaugureren.

Op vrijdag 24 mei om 14 uur in het Coehoornpark zal de opening plaatsvinden. Persoonlijk ben ik ook erg benieuwd naar zijn persoonlijke verhaal, wellicht dat hij een tipje van de sluier licht. De opening zal ingeleid worden door schrijfster Sholeh Rezazadeh en mijzelf (Daan van Geijlswijk).
Later die dag om half zes begint het eigenlijke festival na deze proloog.
Een goed bewaard geheim is dat Marcouch al eens eerder aanwezig was bij de boom en die hing er toen alleszins bijzonder bij…

Programma toegelicht: schrijverscafé Oscar

Op zaterdag 25 mei om 19:30 trapt schrijverscafé Oscar af,

OSCAR is een reizend schrijverscafé sinds April 2016. Een podium voor en door schrijvers met als doel een inspirerend multidisciplinair literair klimaat te scheppen in galeries, cafe’s stadsparken en andere culturele broedplaatsen in Arnhem en Omstreken.

Dit keer zal OSCAR haar verhalen delen rondom de Ontaarde Boom.

Het Open Podium tijdens dit verhalenfestival biedt plek voor korte verhalen, spoken word, columns, songteksten, beeldverhalen en teksten onder muzikale klanken.

De schrijvers van Oscar zijn afkomstig uit Arnhem en Omstreken en wisselen hun verhalen regelmatig uit op het reizend podium. Waaruit weer mooie projecten of boekenuitgiftes ontstaan. Er wordt altijd samengewerkt met kunstenaars en musici tijdens de schrijversoptredens.
Oscar heeft sinds september 2019 in samenwerking met boekhandel HijmanOngerijmd het Arnhems SchrijfAtelier opgezet. Hier wordt geschreven en uitgewisseld . Ook worden hier schrijfworkshops gegeven door schrijvers uit het hele land of docenten van Creative Writing Artez.

Meer info over OSCAR en de events zijn te lezen https://www.facebook.com/schrijverscafeoscar/
en de website www.schrijverscafeoscar.nl

Ontaarde Boom is een uitgelezen plek om het thema ontworteling zich te laten vertellen en dichten.

Schrijverscafé Oscar is er bij!

Lilian Regtvoort. Schrijfster en
Initiator Schrijverscafé OSCAR

Zaterdag 25 mei, vertoning prijswinnende speelfilm Toni Erdmann

We mochten om licentieredenen het niet eerder schrijven, maar nu dan wel! Zaterdag 25 mei om 21:30 vertonen we de film Toni Erdmann! Een fantastische film die op enigszins absurdistische- en tegelijk ontroerende wijze de in globalisering verdwaalde en ontwortelde mens vertoont. Hier gaat het niet om de (economische) vluchteling die noodgedwongen gaat, maar juist om de mens die hier voor kiest, de ambitieuze expat.