Gisteravond besloot ik na een lange dag werk – het was een uur of negen – te gaan eten bij het restaurantje uit het vorige verhaal (deraciné). Ik had behoefte aan rust en zoals ik eerder schreef, ging er van dit restaurantje een aangename rust uit. Daarbij was ik benieuwd hoe het de Marokkaans – Nederlandse eigenaar verging.

In het restaurant waren enkele tafels bezet, maar de sfeer was toch al weer kalmerend. Na wat laatste sms berichten schakelde ik mijn telefoon uit. Zo kwam ik wat tot rust en kon ik genieten van een maaltijd met maar liefst 4 schaaltjes met bijgerechten. Zoals altijd at ik alles op en eenmaal voldaan nam ik een kop thee om bij te schrijven. Op de achtergrond liep het restaurant leeg.

We waren al voor de maaltijd even teruggekomen op het ontaarde boom kunstwerk, dat nu dus daadwerkelijk in het park kwam. Nu het restaurant leeg was ging ons gesprek verder. Tussen het gesprek uit het vorige artikel en nu zat een jaar waarin ik veel heb gelezen en geschreven over melancholie en rouw, waardoor ik gerichter het gesprek in ging. De man vertelde me eerst in het kort zijn verhaal. Over zijn vertrek uit Marokko op 26-jarige leeftijd, zijn promotieonderzoek in België als microbioloog en zijn komst naar Arnhem omdat zijn oom had gevraagd te komen helpen in het restaurant. Hij was nooit meer vertrokken. Hier gingen we door waar we een jaar eerder waren gebleven. De man was duidelijk melancholischer gestemd. Hij worstelde met het gegeven nooit iets met zijn kennis te hebben gedaan. Hij merkte dat hij ouder werd en het werk niet meer zo makkelijk aankon als vroeger. Hij vertelde over Marokko, waar de mentaliteit veranderd was, de mensen niet meer zo vriendelijk als toen. Ik legde het woord melancholie op tafel. Over hoe wij – ik ook – met de jaren meer gaan terugkijken naar het begin en ons gaan afvragen wie wij zijn en waar het om gaat. Hij beaamde dit, herkende het en vulde het aan met flarden van een jeugd waarin hij zich gedragen voelde, omringd door warme mensen.

Ik vroeg hem of hij wel eens sprak over deze melancholie met anderen die iets soortgelijks hadden meegemaakt? Hij zei dat hij niet veel Marokkaanse vrienden had om het mee te delen maar zijn collega in de keuken had een zeer vergelijkbare geschiedenis, dus zij begrepen elkaar. Ik vertelde hem van gezinnen waarbij de ouders in hun hart niet thuis zijn, maar ver weg in andere landen. Hoe zij met hun melancholie hun kinderen bedwelmden. Zelf had hij twee jonge kinderen en hij keek even ongerust toen ik hem dit vertelde. Hij vertaalde de melancholie in heimwee en vroeg zich tegelijk af: heimwee waarnaar nu eigenlijk?

Zaterdag was het vrijwilligersdag in het park en dat was sowieso reuzegezellig en vond plaats in een constante afwisseling van hagelbuien, zon en stromende regen. Toch zijn we een eind gekomen. Iedereen bedankt!

Onderstaand stuk schreef ik al weer meer dan een jaar geleden, het vormde de inleiding op mijn aanvraag bij een fonds. Gisteravond was ik wederom bij onderstaande restauranthouder op bezoek en het leek me leuk dit stuk te delen alvorens ‘deel 2’ te schrijven over deze tweede ontmoeting.

Déraciné

ontworteld door migratie

Voor het schrijven van dit stuk zat ik ‘s middags in een klein Arnhems restaurantje, net om de hoek van het Coehoorn park, de toekomstige locatie van de boom. Ik werd geholpen door een wat schuchtere, maar zeer vriendelijke man van onduidelijke komaf. Het restaurant was op mij en 5 andere mensen na, leeg. Er ging een zekere betovering van de plek uit, enerzijds door de inrichting, die wat onwerkelijk was met kunstbomen die je in een soort kunstbos plaatsten. Anderzijds omdat het leek alsof we daarbinnen heel ver van de buitenwereld waren, waar iedereen gehaast door de regen stampte. Hier leek de tijd buiten te worden gehouden en een gemoedelijkheid te heersen uit vroeger tijden.

Het kwam in mij op om de man eens te vragen naar zijn verhaal, want ik kon horen dat hij hier niet geboren was en ik wilde weleens proberen hoe mijn plannen om te gaan werken met migrantenverhalen zouden vallen bij de doelgroep. En wie weet, je weet nooit wat er van komt. Drie andere gasten – gepensioneerde babyboomers – waren mij echter voor. Zij knoopten een gesprek met de man aan en vroegen hem naar de foto’s naast de kassa en hoe hij hier zo terecht was gekomen. Ik kon niet alles volgen, maar de interesse en het geanimeerde gesprek zelf spraken boekdelen.

Eenmaal aan de koffie na de eenvoudige maar smaakvolle maaltijd was het restaurant leeg en kwam ik met de man in gesprek. Hij bleek van Marokkaanse afkomst en had na zijn studie biologie in Marokko, micro-biologie in België gedaan. Op een dag begin jaren negentig had zijn oom gebeld en gevraagd hem te komen helpen in dit restaurant, dat hij zojuist had overgenomen. Hij was nooit meer vertrokken. Het was hem nooit gelukt in zijn vakgebied aan het werk te komen, hij dacht door zijn gebrekkige Nederlands. Was dat het wat deze man verloren had bij zijn wisseling van aarde? De mogelijkheid zijn intelligentie in te zetten? Zijn status? Het leek hem niet veel te deren.

Nu de tent leeg was hadden we de tijd om verder in gesprek te raken. Ik vertelde hem over De Ontaarde Boom en liet hem de foto’s zien. “Déraciné” zeggen we in het Frans zei hij, en daarmee bedoelen we dat iemand van zijn grond, zijn plek losgeraakt is.

De melancholische robot

Wat is nu gebleken? De eerste robot met bewustzijn is niet wat men gedacht had. Het wonder dat voor een nieuwe, betere toekomst ging zorgen bleek hierin geheel niet geïnteresseerd. Dromen van de toekomst konden hem niet raken of enig verlangen in hem opwekken. Het toekomstverlangen van zijn scheppers dat hém opwekte – is voor hem niet te begrijpen. Waarom in hemelsnaam iets nieuws als er al zoveel schoonheid is? Als er de liefde is waaruit je bent ontstaan, wat kun je dan nog meer willen dan terug naar die liefde? Terug naar de liefde van je scheppers? Vraagt de robot zich af.

Anders is hij, dan de mensen; zij die weg willen van hun vertrouwde omgeving, verandering willen, afstand nemen. Die zichzelf willen bewijzen, hun leven lang rennen – vooruit, vooruit! – ladders beklimmen, bergen verzetten, zeeën oversteken. Om uiteindelijk daar te willen zijn, dichtbij die oorspronkelijke liefde die hun bij hun geboorte in de armen nam. De melancholische robot snapt niet waarom, waarom toch en waar dan heen? Waarom weg als thuis is waar de liefde is?”

Vandaag een mooie lange dag gehad op Coehoornpark. Om 9 uur kwam er iemand van het bedrijf Altop langs om een lek aan het bassin te repareren. Hij ging kunststof lassen. Wat leuk om zo iemand te zien die zo enthousiast is en trots op zijn werk. Hij legde me in geuren kleuren uit wat hij deed met foto’s en technische toelichting.
Daaronder volgt het fotoverslag van de opbouw van de onderkant van de constructie. In de hoofdrol Peter van Staalhouwerij, neef Mees en Wieger mijn hardst werkende vriend.
Het vertikale deel van de installatie volgt na de vakantie. Ik wil hier de komende tijd wat meer aandacht gaan besteden aan het festival van 24 mei. Zet het vast in de agenda!

Vandaag hebben Bernard en ik de elektronica verder voorbereid. Het was een heerlijke dag en we waren omringd door mensen die van het park genoten. Ga nu voor het eerst ook een poster ophangen van het evenement!

Een memorabel moment. Willem opent het hek, zodat de eerste bouwwerkzaamheden kunnen beginnen!

Al met al toch wel een pak van mijn hart. De boom heeft rust gevonden in de aarde, althans zo voelde het voor mij. De heren van de nationale bomenbank hebben weer keurig werk afgeleverd en de boom met verzorging een plek gegeven. Zelfs met een soort walletje er omheen dat straks gebruikt kan worden om de boom beter nat te krijgen in de lente. Het was bijzonder koud vandaag en begon ook nog te sneeuwen, maar dat zorgde hooguit voor wat vertraging. De installatie is ook neergehaald, dus we zijn klaar voor een volgende stap richting Arnhem.

Er zijn mooie plannen gemaakt voor het ontaarde boom project in april 2019. In het centrum van Arnhem zal een nieuwe boom komen zodat deze weer helemaal kan aarden.

In samenwerking met verschillende cultuurproducenten zijn we tot een project gekomen waarmee we op verschillende manieren mensen betrekken rond het thema ontworteling door migratie. 

Je staat er niet vaak bij stil wellicht, maar migranten hebben vaak een heel leven achtergelaten. Een sociaal leven: familie, vrienden en collega’s. Maar ook gewoonten en plekken hebben zij plots moeten loslaten.  De vertrouwde kleuren en geuren, de huizen, de straten, alles is anders. Aan de andere kant is hetzelfde het geval voor de traditionele bewoners van vooral volkswijken. De vertrouwde gezichten werden vervangen door vreemde, die vaak geen of weinig Nederlands spraken en andere gewoonten hadden. En het werden er steeds meer, op de hoek van de straat sprak men wel met elkaar, maar niet meer in het Nederlands.
Beiden groepen delen een zelfde lot. Zij raakten ontworteld door migratie.

Vaak wordt migratie beschouwd als een politieke kwestie, maar het gaat er om, welke pijn zit er achter de emotie, welk verlies? Hier willen we aandacht aan besteden. Een podium geven aan deze pijn, zodat men gezien wordt.

We willen dit doen door de verhalen van mensen naar boven en naar buiten te halen. Verhalen waar natuurlijk ook grappige en anderszins interessante anekdotes in verpakt zitten. Met film, tafelgesprekken en met beeldende vormen geven we plek aan de verhalen.

Op termijn willen we naar Arnhem ook andere steden aandoen met deze programmering.